Aşağıdaki yazı bahsi geçen savaş muhribi ile ilgili olarak bazı tutanaklardan alıntılardır.
(Turk Makamlarinca Hazirlanan Rapor)
Asagidaki yazi olaydan sonra Donanma Komutan'ligi Askeri Savciligi tarafindan 11 Kasim 1992 tarihinde hazirlanan 1992/1317 esas no'lu rapordan alinmistir.
O L A Y : 25 Eylul 1992-8 Ekim 1992 tarihleri arasinda Akdeniz ve Ege Denizinde icra edilmekte olan NATO Kararlilik Gosterisi 1992 Tatbikati sirasinda A.B.D.leri'ne ait USS Saratoga Ucak Gemisinden atilan 2 adet gudumlu merminin isabeti sonucu tatbikata istirak eden TCG Muavenet K.liginda maddi hasar meydana gelmesi,bir kisim personelin sehit olnasi,bir kisminin yaralanmasi olayi.
OLAY TARIHI : 1 EKIM 1992
HAZINE ZARARI : 155.866.667.235. -TL.
Sorusturma konusu olayin meydana geldigi tatbikat, her sene NATO Uyesi Ulkelerin katilimi ile Orta ve Dogu Akdeniz ile Ege Denizinin Uluslararasi sularinda ve Muttefik Ulkeler Karasularinda icra edilmekte olan NATO Kararlilik Gcsterisi 1992 tatbikati olup,TCG Muavenet Komutanligi da verilen emirler dogrultusunda bu tatbikata istirak etmektedir.
Tatbikatin taktik senaryosu icabi Yesil ve Kahverengi kuvvetlerin Safha-III icin tertiplenmeleri maksadi ile Safha-II bitimi (011000 Z) ile safha-III baslangici (012200 Z) arasinda 12 saatlik bir yesil peryod ayrilmistir.
Kahverengi kuvvetler 040300 Z Ekim 1992 tarihinde Saros Korfezinde Amfibi harekat icra etmek maksadiyla Ege Denizine girecekler,020300 Z-032359 Z Ekim 1992 tarihleri arasinda Doganbey'de Anfibi prova icra edeceklerdir.Bu senaryo paralelinde Kahverengi Ucak gemisi gurubu on kuvvet birligi olarak Saros Korfezi istikametine intikal edecekler,TCG Muavenet'in de dahil bulundugu Yesil Kuvvetler ise 012200 Z Ekim 1992 tarihinden itibaren Kahverengi Kuvvetlere taarruzlar gelistirip imha etmek suretiyle Ege'de Deniz kontrolunu saglayacaklardir.
Tatbikattaki planlama geregi 012200 Z'de Yesil ve Kahverengi Kuvvetler 38 30 N enlemi civarinda birarada ve birbirine yakin bulunmak durumunda kalmislardir.
TCG Kilicalipasa,SPS Numancia ve TCG Muavenet'ten mutesekkil IV-Muhrip Flt.Kmnd.' nun gorevi de 012200 Z Ekim 1992'ye kadar 38 30 N Kuzeyine yukselerek bu bolgedeki ve Amfibi Tatbikat sahasindaki Kahverengi kuvvetlere Hucumbot gorev gurubu ile koordineli taarruzlar gelistirmek olup,bulunulan safhada taktik resim olarak gemiler TCG Kilicalipasa,SPS Numancia ve TCG Muavenet sirasiyla TCG Kilicalipasa'nin taktik kontrolu altinda,Nizam-1'de gemiler arasi mesafe 3000 Yd.olacak sekilde,341 rotasina 18 Knts.suratle ilerlemektedir.IV.Muhrip Flt.Kmd.'nun diger unsuru ITS Veneto muteakiben birlige mulaki olacaktir.
TCG Kilicalipasa'nin DRT kayitlarina nazaran 012207 Z Ekim 1992 itibariyle TCG Muavenet'in cografi mevkii 38 38 00 N-25 17 48 E, Kahvereriginin icra edecegi on kuvvet harekati maksadiyla Saros Korfezine ilerleyen USS Saratoga'nin mevkii ise 38 40 36 N- 25 20 54 E olup,Pupasi istikametinde USS Thomas Gate ve USS Belknap bulunmakta,Tatbikatin bu safhasini izleyen Yunan gemisi HS Kriezis'in mevkii 38 35 00 N- 25 17 24 E olup,TCG Muavenet'in iskele kemeresi istikameti 5000 Yd.civarinda da BNS Westdiep bulunmaktadir.
Bulunulan hazirlik durumu itibariyle Yesil ve Kahverengi birlikler 011000 Z Ekim 1992-012200 Z Ekim 1992 arasindaki 12 saatlik yesil peryodda safha-III igin mevkiilenmek uzere intikaldedirler. IV.Muhrip Flt.Kmd.ru 012200 Z Ekim 1992'ye kadar 38 30 N enlemi kuzeyine yukselmis ve kendisine verilen gorevi yerine getirmek maksadayla mevkiilenmek uzere intikal halindedir.
Olay aninda TCG Muavenet ,genel hazirlik durumu 3,nateryal hazirlik durumu Burak'ta,l/3 vardiya savas nobbet yerinde olmak uzere seyir halinde olup bu durunda nobbet tutulan silahlarda belirli bir hazirlik seviyesi mevcuttur.
Tanik beyanlarina nazaran 012000 Z'dan itibaren iskele kic omuzluk hizasinda bulunan USS Saratoga'nin takribi 26 mil suratle geriden yetiserek TCG Muavenet'in dumensuyundan sancak tarafina gectigi ve olayin yarim saat oncesinden beri gece gorus durbunuyle izlendigi anlasilmaktadir.
TCG Muavenet yukarida belirtilen taktik durum icinde ve 012207 Z Ekim 1992'de 341 rotasina 18 Knts.suratle intikal halinde iken,nispi sancak 58 derecesinde ve 7200 Yd.mesafesindeki USS Saratoga Ucak gemisinden atilan 2 adet Sea-Sparrow G/M'si ile hasar almistir.
Gelis acisina gore ucus yolu uzerinde G/M'yi gozle gorebilecek pozisyondaki sahislar mevkii itibariyle gemi komutani,vardiya subayi (U/S Yrd.Sb.) ve isaret kopruustundeki gozculerdir.Komutan Dz.Kur.Yb.Kudret GUNGOR,Vardiya Subayi (U/S Yrd.Sb.)Dz.Tgm.Alpertunga AKAN ve gozculerden biri (Top Er Recep AKAN) sehit olduklarindan G/M'yi tespit edip edemediklerini bilmek mumkun olamamistir. Ancak bu husus, mermilerin geldigini goren diger taniklar;
Gozcu Dz.Eri Hakverdi AYDIN'in ifadesinde : ".......kopru ustunde gozcu olarak gorevli idim.Saat gece tahminen 23.00 siralarinda Sancak taraftan iki tane isik havalandigini gordum, isaret amaciyla atilan isik mermisi oldugunu zannettim ve isiklara bakmaya devam ederken bir anda bir patlama ile kendimi yerde buldum,.....gemide yangin cikmaya baslamisti.Köpru ustu yaniyordu.......",
Serdumen Dz.Onb.Tolga ISILDAR'in ifadesinde :"........Ucak gemisinin bulundugu yonde bir aydinlik belirdigini farkettim. Ben bu durumu rapor etmeme firsat bulamadan siddetli bir patlama oldu, patlama komutanimizin oldugu on kopru ustunda meydana gelmisti........",
Elektronik Astsb.Cvs. Taner KARAMAN'in ifadesinde :"........Atolyeden sancak vasatta bulunan kaportayi acip disariya ciktigimda kizil, isaret mermisini andiran cok parlak bir isigin geldigini gormemle birlikte buyuk bir patlama ayni zamanda oldu.......",
Top Er Salih GUMUS'un ifadesinde : "..........Bizim sancak basomuzlukta
nesafesini bilemiyecegim yanliz buyukce bir gemi oldugunu tahmin ettigim cok isikli bir gemi bulunuyordu.Birden sancaktaki geminin bulundugu yerden iki tane cok parlak isik havalandi ,yukseldikten sonra bizim gemiye dogru geldi ........" seklinde dile getirilmistir.
Dosyada mevcut 19.10.1992 tarihli bilirkisi raporunda da taniklarin beyanlarina nazaran bir isik kumesinin havada gorulmesini muteakip cok kisa bir sure sonra infilakin meydana geldiginin anlasildigi,bundan da atis gemisi USS Saratoga'dan TCG Muavenet'in mesafesinin G/M hizina bagli olarak cok yakin olmasi nedeniyle 10 saniyeden daha az bir ucus muddeti igerisinde savunma maksadiyla herhangi bir silahi kullanma firsatinin mevcut olmadiginin degerlendirildigi belirtilmektedir.
Bilirkisilerin istiraki ile TCG Muavenet'te yapilan kesif neticesinde tanzim olunan bu raporda TCG Muavenet'e nispi sancak 50-70 derecelerden isabet ettigi degerlendirilen G/M'lerden bir tanesinin geminin kopruustu on kismina isabetle ve meyadana getirdigi blast etkisi ile ust guverteyi ve kopruustunun on kisminda bulunan echizeyi parcaladigi,digerinin ise muhtemelen blast etkisi veya silah ozelligi ile gemiye isabet etmeden havada infilak ederek parca tesiri ile geminin hava radar anteninde,isaret kopruustunde,kopruustu on kisminda,hecok cephaneligi ve akaryakit devresi ile 52 top taretinde,sancak bordasi uzerinde parca tesiri ile bircok delinmne ve hasara sebebiyet verdigi,
havada patlayan G/M'nin parcalanmasi sonucunda bir kisim parcalarin 52 top platformunu delerek once ikmal Sb.i ve II.Komutan kamaralarinda bilahare, ikmal Sb.i kamarasinin taban sacinin da delinmesiyle kidemsiz astsb.salonunda hasara,bir kisim parcalarinda hecok cephaneliginde yangina neden olarak hecok roket motorlari sevk barutunun yanmasina sebebiyet verdigi,
Muteakip asamada ise hecok cephaneliginden baslayan yangin ve yangina karsi surdurulen mucadele sirasinda cihazlarin aleve,isiya ve suya maruz kalmalari nedeniyle telsiz,sonar,IFF ve SHM kamaralarinin kullanilmaz hale geldigi,
Bunlarin haricinde seyir kamarasi dahil olmak uzere Komutan kamaralari,Subay salonu,kopruustu cikis iskelesi,52 top ve Chaff,hecok lancerleri,bas ve kic baca uzerinde de parca tesiri ile kismi hasarlar mevcut oldugunun goruldugu bildirilrmistir.
Bu degerlendirmeler isiginda Komutan Dz.Kur . Yb.Kudret GUNGOR , Vardiya subayi U/S Yrd. Sb.Dz. Tgm. Alpertunga AKAN ve JL telefoncu ikmal Cvs.Mustafa KILINC'in on kopruustunde ilk G/M'nin direkt temasi ve blast etkisi ile, olay sirasinda isaret kopruustundeki gozcu mevkiinde bulunan top er Recep AKAN 'in da yine birinci G/M'nin blast etkisi ve Ikinci G/M'nin parca tesiriyle,
Hadise aninda kidemsiz astsb. salonunda arkadaslari ile birlikte bulunan Tls.Astsb. Cvs.Serkan AKTEPE'nin, ikinci G/M'nin patlamasi sirasinda iki guverte asagiya nufuz eden parca etkisi ile sehit olduklari,
Patlama aninda, yaralilardan;
DSH Sb.i Fahrettin BALKIR.Muhabere Sb.Uluc KILIC, Muh. Yrd.Sb.i Ahmet TIRNOVA ile Top Astsb. Tuncer PINAR ve Serdumen Er Tolga ISILDAR,Makina Telgrafci Er Kerim ASLAN ve Pasaparola Er 0mer HEKIM'in kopruustunde,
B.C.Fazli KESGUN ve Seyir Astsb. Faruk SARIY1LDIRIM' in iskele kirlangicta,Gozcu Er Hakverdi AYDIN'in isaret koprUustunde, II. Komutan Necati EROL ile ik.Sb.i liter OZDIL'in kamaralarinda, Top Astsb. Taner PISKIN in kidemsiz astsb. salonunda bulunduklari ve II. G/M'nin parca tesiri ile muhtelif yerlerinden yaralandiklari anlasilmis olup ;
Dosyada mevcut bulunan muayene tutanaginda belirtigi uzere sehitlerin olumlerinin cok yogun sekilde tahribat meydana getiren bir merminin tesiri olarak atesli silah yaralanmasindan kaynaklanan agir doku kaybi ve harabiyeti ile buna bagli kan kaybi sonunda meydana geldigi tespit edilmistir.
Olayin akabinde TCG Muavenet'in guvertesinden toplanan G/M Parcalarina ait ve dosya Dz.l49'da mevcut fotograflardan gemiye isabet eden G/M'nin Sea-Sparrow oldugu kesin olup, dosya Dz.l34'de bulunan bilirkisi mutalaasinda da Sea-Sparrow 'un temelde hava hedeflerine karsi kullanilan bir G/M oldugu, atisinin ve hedefi bulmasinin, tespit edilen ve radarina bilgileri aktarilan hedefin CW radar aydinlatmasini muteakip G/M'nin hedeften yansiyan bu enerjiye yonelmesi seklinde meydana geldigi, hava hedefleri ne karsi otomatik mod 'da atis yapmanin mumkun olmasina karsin suustu hedeflerinde bu bilgilerin radara yuklenmesinin ve merminin ateslenmesinin manuel olarak yapilmasi gerektigi ,
acil sartlarda hedef uzerindeki elektronik aydinlatmanin kaldirilmasiyla gudum ozelliginin de ortadan kalkacagi ayrica alcak isik sartlarinda gorme imkanina sahip optik trak sistemi ile gudumlu mermiyi suustu hedefinin istenilen belirgin bir noktasina sevk etmenin mumkun olabilecegi belirtilmistir.
TCG Muavenet ve TCG Kilicalipasa jurnal kayitlarina nazaran G/M isabetini muteakip genel alarma basilarak;
"Bu bir talim degildir,personel savas yerlerine .Sancak hecok cephaneliginde yangin , Selbasti valflarinin basina personel gitsin,Makina buro super hiterleri devreden cikar ,makinalar stop, telsizle Kilicalipasa'ya haber verin, Yekeden kumandaya hazir ol.doktor kopruustune, kopruustunde yarali var.burada yangin yok.yaralilari tasimak icin personel gelsin.kopruustune personel gelsin, tamirci parti hecok cephaneligine mudahale et, yangin sirayeti tehlikesine karsi 52 kavancadaki cephane ve 2 nolu U/S cephaneligini bosaltin " anonslarinin yapildigi,DSH Yrd.Sb.Mayin Sb, Silah Elk.Sb'i tarafindan kulenin, isaret kopuustunun kontrol edildigi.Top Er Recep AKAN 'in isaret kopruustundeki cesedinin tespit edildigi , ik.Cvs .Mustafa KILINC'in cesedinin yanmamasi icin kopruustune iskele basina kadar tasinmis oldugu, dumenevindeki kablo nozullarindan dumnan gelmesi uzerine bunlara minimaks sikilmis olup,Savasyerleri anonsunu muteakip tum personel ile tamirci partiler tesekkul ettirilerek etkili sekilde yangina mudahalede bulunuldugu, Veri tabancasiyla bir adet kirmizi fisek ateslendigi , sancak taraf dis alabandasinda alev ve yogun dumanin dumenevine de dolmaya basladigi ,bastaraf in elektriklerinin kesildigi, gemi jurnalinin emniyete alindigi .
tamirci partiler yangina mudahale ederken diger personelin U/S platformunda cephane tasinmasina yardimci olduklari, diger bir kisim personelin verilen emir uyarinca kic ustunde toplandigi, bilahare derhal personel mevcudunun alindigi.
yangin esnasinda bastarafin elektriklerinin kesilmis olmasi nedeniyle yangina mudahale maksadiyla aydinlatmanin vartalara ilaveten cadir tipi tenvirat donanimindan istifade ile saglandigi ,
yanginin en cok cephaneliginde buyumeye baslamasi ve 52 kavancadaki cephanenin infilaki ihtimali gozonunde bulundurularak IV.Muhrip Flt.Kmd.ru tarafindan "Gemiyi terk'e hazirol" emrinin verildigi,ancak tamirci partilerin hecok cephaneligindeki yangini 10 dakika gibi kisa bir surede kontrol altina almasiyla ve kavancadaki cephanelerin denize atilmasi ile birlikte bu emrin yine Komodor tarafindan iptal edildigi,
personelin morali uzerinde menfi bir etki dogmamasi icin komutanin sehit oldugunun bir muddet personelden saklandigi, gemiyi terk rolesi usullerinde uygulandigi sekilde SHM terk edilmeden once geminin mevkii ve en yakin kara istikametinin telsize verildigi.emercensi telsiz kullanilarak tehlike frekansi Uzerinden Uluslararasi tehlike mesaji verildigi,alinan tedbirler kapsaminda yangin mahalline yakin yanici ve patlayici olarak mutalaa edilen benzin bidonlari ve hazirlik cephanelerinin (Hecok,5 pusluk,3 pusluk ve birkisim funye) tahliye edilerek denize atildigi,ayni zamanda selbasti basindaki personel tarafindan yakin cephaneliklere selbastirildigi,yangin esnasinda yakindaki servis sarnicina istirakli prop istasyonuna ve sarnic girisine fom basildigi,yangin suresinde olay mahalline komsu kompartimanlarin perdelerinin sogutuldugu,yangina mudahale ve bitisik kompartimanlarin sogutulmasi sirasinda sicaklik/alev ve suya maruz kalma nedeniyle kopruustu,SHM ile telsizin kullanilmaz hale geldigi.bu nedenle muhabere ve yardim isteklerinin el telsizleri kullanilarak TCG Kilicalipasa araciligi ilegergeklestirildigi. Yangina mudahale sirasinda gemi doktoru nezaretinde yarali ve sehitlerin olay mahallinden tahliyesine baslandigi,yangin sonduruldukten ve koprustunde duman kesildikten sonra G/M parcalarinin toplandigi,G/M'nin giris deligi tespit edildikten sonra USS Saratoga'dan gelen bomba uzmanlarinin gemiye alindigi, saat 03.15'de bomba uzmanlarinca gemiye isabet eden G/M'nin muhtemelen Sparrow oldugunun bildirildigi,gemide herseyin emniyette oldugunun ve durumun musait bulundugunun tespitini muteakip IV.Muhrip Flt.Kmd.ru tarafindan TCG Kilicalipasa'ya, TCG Muavenet'i en yakin limana yedeklemesi emrinin verildigi.bilahare Golcuk'e intikale gecildigi anlasilmis olup; Gerek dosya Dz.l24'deki bilirkisi raporunun S.maddesinde izah edildigi sekilde atis gemisi ile hedef arasindaki mesafenin cok kisa olmasi ve 10 saniyeden daha az bir ucus suresinde savunma maksadiyla herhangi bir silahin kullanilmasi firsatinin bulunmadigi,gerekse dosyada mevcut tanik beyanlan ve TCG Muavenet ile TCG Kilicalipasa nin jurnal kayitlarinda agikca goruldugu ve bilirkisi raporunun 7.maddesinde belirtildi uzere olaydaki can kaybi ve yaralanmalann sadece G/M'lerin infilaki sirasinda blast ve parca tesiri ile meydana gelmis oldugu.daha sonra geminin aldigi tedbirlere bagli olarak ilave can kaybi ve yaralanmanin vuku bulmadigi,G/M isabetinden kaynaklanan yangina karsi personelin mevcut imkanlariyla etkin bir mucadele gosterip yanginin buyumesinin ve buna bagli olarak daha fazla can ve mal kaybinin meydana gelmesinin onlendigi gorulmustur.
SEA SPARROW FUZESININ TEKNIK OZELLIKLERI
Muavenet'i vuran sea sparrow gudumlu mermisi (fuzesi) bir gemiye gelebilecek hava tehditlerine(fuze ya da ucaklar gibi) karsi savunma amacli olarak kullanilmakta olan yari aktif radar gudumlu bir fuzedir.Ayrica modifiye edilmis bazi sea sparrow fuzeleride yakin suustu hedeflerine karsi savunma maksatli olarak da kullanilabilmektedir.
YARI AKTIF RADAR GUDUMU
Bu tip gudum sistemine sahip fuzelerde hedefin oncelikle atis gemisinde bulunan bir atis kontrol radari ile aydinlatilmasi gerekmektedir.Fuze,atis kontrol radarinin aydinlattigi hedeften geri gelen radar ekolarini takip eder ve hedefe yonelir.
RIM-7 Sea Sparrow Missile HAKKİNDA DETAYLI İNGİLİZCE BİLGİ ICIN :
ABD MAHKEME KARARI
ABD 11.daire mahkemesi ilginc bir sekilde Muavenet'in vurulmasi olayini "adli olmayan politik mesele" olarak yorumladi ve bu konuda tazminat davasi bile acilamayacagina hukmetti.
Bu durumda akla hemen su sorular gelmekte:
1.Kaza oldugu iddia edilen bir olay nasil politik bir mesele olabilir?
2.ABD ile Turkiye arasinda nasil bir politik mesele var idi ki Muavenet vuruldu?
Bu ilginc kararin ingilizce orijinal metninden alinmis "KARAR" kismi asagidair.
TAZMINAT HIKAYESI
ABD'nin tazminat odemesi tam bir bilmeceye donustu. ABD olayin hemen akabinde Turk kamuoyundaki tepkileri azaltmak gayesiyle sadece 3 sehit ailesine ve bir yarali subaya tazminat odedi.Sehit ailelerine odenen miktarin, muadili olaylarda odenen miktarin cok altinda oldugu ABD'li avukatlarca belirtildi.
Bunun uzerine ABD ile anlasmaya varamayan 2 sehit ailesi ve olaydan yarali olarak kurtulan diger personel ,1993 yilinda bir Amerikali avukat ile anlasarak ABD'den haklarini alabilmek uzere yargi yolunu secti.
ABD kanunlarina gore olay tarihinden sonra 2 yil zarfinda mahkemeye basvuru yapilmasi gerekiyordu. ABD'li avukat Kirk GUIDRY,bu sure icerisinde ABD makamlari ile anlasma yaparak Muavenet magdurlarinin haklarini aramaya calisti.Bu periyotta ABD, 4 yarali askere daha tazminat odemeyi kabul etti ve odedi.
Ancak,avukat K.GUIDRY,2 sehit ailesi,20 fiziki yarali asker ve diger manevi tazminat talebinde bulunan 240 personel icin ABD makamlari ile bir uzlasmaya varamadi.Cunku,ABD makamlarinca teklif edilen tazminat miktarlari benzeri olaylarda odenen miktarlarin cok altindaydi.
Bunun uzerine 1994 yilinda ABD aleyhine ABD'de mahkemeye basvuruldu.Bu davanin konusu ise boyle bir olayda ABD aleyhine dava acilabilir mi acilamaz mi idi.Hukukun,hak ve adaletin simgesi oldugu iddia edilen ABD mahkemeleri,1997 yilinda enteresan bir sekilde Muavenet olayinin "ADLI OLMAYAN POLITIK BIR MESELE" olduguna hukmederek hic bir sekilde bu konu ile ilgili ABD aleyhine dava acilamayacagina karar verdi.,
Bu karar neticesinde ABD'li avukat Kirk GUIDRY, muvekkillerine gonderdigi mektupta, kendisininde boyle bir karari anlayamadigini ve Muavenet personelinin hem USS SARATOGA tarafindan vurulmasi hem de ABD yargi sisteminin boyle bir karar vermesi nedeniyle 2 defa magdur duruma dusurulmus oldugunu yazdi.Boylece Muavenet magdurlarinin hukuksal olarak hak arama yolu tamamen kapatilmis oldu.
Peki ABD tazminat odedigi 8 kisi haricinde neden 2 sehit ailesine,olaydan yarali sekilde kurtulan 20 askere ve olay sirasinda gemide bulunan diger personele bir tazminat odemeye yanasmadi?Bu soruya Muavenet magdurlarinin dava surecinde avukati olan Kirk GUIDRY ozet olarak su selikde cevap veriyor.
"ABD makamlari sadece kendileri tarafindan ciddi derecede yarali olarak kabul ettikleri kisilere tazminat odendigini one surmuslerdir.Tabiiki bu tutarli bir iddia degildir.Cunku 2 olu asker icin bir odeme yapilmamistir...Ne yazik ki,mahkemece Politik Mesele Doktirini'ne dayandirilan bu olayda tazminat talebimizi hic bir zaman mahkemeye sunamadik."
